#Moore Law
#Omgevingsrecht
#Overheid
Wie aanvraagt, mag niet zelf beoordelen: wat betekent dit in de praktijk?
Het Grondwettelijk Hof heeft in arrest nr. 122/2025 van 18 september 2025 beslist dat een gemeente of provincie niet langer zelf kan beoordelen of een project-MER-screening nodig is wanneer zij ook de aanvrager of initiatiefnemer van het dossier is. Daarmee vervalt de mogelijkheid dat een lokaal bestuur haar eigen screeningsvraag behandelt.
De uitspraak sluit aan bij eerdere rechtspraak, waaronder het Wasserij-arrest en een arrest van het Europees Hof van Justitie van mei 2025. De rode draad: de MER-richtlijn vereist dat beslissingen onafhankelijk en zonder belangenconflict worden genomen. Concreet moet er dus een duidelijke scheiding zijn tussen de aanvrager en de instantie die de screening uitvoert.
Een project-MER-screening bepaalt of een project belangrijke milieueffecten kan hebben. Omdat dit een toegangspoort is tot een zwaarder traject met meer inspraak, moet de beoordeling objectief gebeuren. Volgens het Hof kan een gemeentelijke omgevingsdienst die rol niet waarmaken als de gemeente zelf aanvrager is. Autonomie, eigen middelen en onafhankelijk personeel zijn noodzakelijk.
Voor de praktijk betekent dit dat dossiers waarbij de gemeente zelf betrokken is (bijvoorbeeld een zwembad of sporthal) niet meer lokaal beoordeeld mogen worden zodra er een screeningsnota in zit. Zulke dossiers moeten doorgeschoven worden naar de deputatie of, bij provinciale projecten, naar het Vlaamse niveau.
Lopende en recente dossiers kunnen hierdoor in de problemen komen. Nieuwe aanvragen die nog niet volledig en ontvankelijk zijn, kunnen worden doorgestuurd. Voor reeds volledig en ontvankelijk verklaarde dossiers zonder beslissing beveelt het Departement Omgeving aan om die op stop te zetten. Hoe administratieve beroepsdossiers verder moeten verlopen, blijft voorlopig onduidelijk.
De impact voor lokale besturen is groot, al vallen projecten zonder screeningsplicht buiten het arrest. Intussen is er een tijdelijke oplossing afgesproken om stilstand te vermijden, terwijl Vlaams minister Jo Brouns werkt aan een structureel juridisch kader.
Aanbevelingen
- Voer een snelle risico-audit uit van eigen dossiers sinds 20 mei 2024 en controleer of er een screeningsnota aanwezig is. Stuur lopende aanvragen desgevallend door of dien ze opnieuw in bij de hogere overheid.
- Zorg voor een nog sterkere onderbouwing van screeningsnota’s en motiveringen over (niet-)MER-plicht.
Heeft u vragen? Neem gerust contact op met onze experts voor juridisch advies.
Lees meer op: https://www.ockier-advocaten.be/nl/news-events/administratief-recht-en-omgevingsrecht/wie-aanvraagt-beoordeelt-niet-wat-nu
