De verkoop van aandelen van vennootschappen met overtollige liquiditeiten gevolgd door verschillende verrichtingen is fiscaal misbruik. Dat oordeelde het Hof van Antwerpen in 2022 en wordt nu bevestigd door het Hof van Cassatie.
Het arrest van het Antwerpse hof van beroep bespraken we al eerder. Het sprak zich toen uit in het nadeel van een belastingplichtige en oordeelde dat er sprake was van fiscaal misbruik. In een arrest van 11 januari 2024 volgt het Hof van Cassatie dat standpunt.
Een kleine samenvatting van de feiten
Een vader verkoopt de aandelen van zijn vennootschappen, die veel cashreserves hebben, aan zijn zoon en aan een derde. Op de aandelentransacties volgt een toekenning van verschillende intragroepleningen, dividenduitkeringen en geruisloze fusies. De fiscus meent dat er sprake is van fiscaal misbruik en krijgt gelijk. In het bijzonder omdat de overtollige liquiditeiten via een complex geheel van rechtshandelingen belastingvrij aan de verkoper toekwamen.
Tegen het arrest van het hof van beroep van Antwerpen werd door de belastingplichtige een voorziening in Cassatie ingesteld.
Cassatie verheldert toepassing antimisbruikbepaling
De Cassatievoorziening stelt het arrest van het hof van beroep in vraag wat betreft de toepassing van de algemene antimisbruikbepaling in artikel 344 WIB92. Het Hof van Cassatie neemt een aantal voor de belastingplichtige strenge, maar wel heldere standpunten in.
Eenheid van bedoeling
De belastingplichtige argumenteerde dat hij kan beslissen om zijn aandelen te verkopen, maar geen invloed meer heeft op de beslissingen die de verwervende aandeelhouders nadien nemen. Denk onder meer aan dividenduitkeringen van een dochter- naar de moedervennootschap, om vervolgens de verkoper uit te betalen. Omdat hij niet betrokken was bij alle verrichtingen die ultiem tot het belastingvoordeel leiden, kan er volgens hem geen sprake zijn van fiscaal misbruik.
Het Hof van Cassatie zet de zaken op scherp.
- De eenheid van bedoeling die nodig is om van een geheel van rechtshandelingen te kunnen spreken, vereist niet dat de belastingplichtige formeel deelneemt aan alle rechtshandelingen.
- Een geheel van rechtshandelingen veronderstelt dat er eenheid van bedoeling bestaat tussen de verschillende rechtshandelingen, die van meet af aan zijn opgevat als behorend tot een ondeelbare keten.
Uit de feiten bleek dat de belastingplichtige tijdens de onderhandelingen met de koper finaal besliste over de aanwending van de reserves van zijn vennootschap.
Het Hof bevestigt dat de antimisbruikbepaling een ruim toepassingsgebied kent. De juridische scheiding tussen aandeelhouder en vennootschap lijkt tot op zekere hoogte doorprikt. De beslissingen van aandeelhouders worden vereenzelvigd met die van de vennootschap waarvan ze aandeelhouder zijn of waren.
Wel een eenheid van bedoeling, niet noodzakelijk een causaal verband
De algemene antimisbruikbepaling is toepasbaar op een rechtshandeling of een geheel van rechtshandelingen. Het is volgens het Hof niet juist om te stellen dat er een noodzakelijk causaal verband bestaat tussen alle rechtshandelingen vereist is.
Als uit het geheel van rechtshandelingen een eenheid van bedoeling af te leiden is, is het niet vereist om alle individuele rechtshandelingen ook nog eens afzonderlijk te onderzoeken.
Het ‘tussenvoegen’ van een rechtshandeling die op zichzelf geen fiscaal misbruik uitmaakt, maakt geen verschil zolang het ruimere geheel van rechtshandelingen een eenheid van bedoeling als doel heeft.
Herstel na vastgesteld fiscaal misbruik
Eens het misbruik vastgesteld is, wordt de belastbare grondslag en de belastingberekening zodanig hersteld dat de verrichting onderworpen wordt aan een belastingheffing alsof het misbruik niet heeft plaatsgevonden.
Dat ‘herstel’ gebeurt enkel met het oog op de belastingheffing. De civielrechtelijke gevolgen van de werkelijk gestelde verrichting(en) blijven ongemoeid. Er is geen miskenning van het eigendomsrecht van derden die erbij betrokken waren. Daardoor moet het herstel of vervanging niet onderworpen worden aan de tegenspraak van derden, zoals de vennootschap.
Overweeg een ruling
Wenst u als aandeelhouder de overdracht van een onderneming met overtollige liquiditeiten op te starten? Sta dan even stil bij een aantal aspecten. Uit dit Cassatiearrest blijkt dat er bij zeer complexe overnamesituaties twijfel kan bestaan over een ‘eenheid van opzet’ aangaande fiscaal misbruik. Een voorafgaande beslissing vragen van de rulingsdienst kan daarom een goed idee zijn.
Hebt u hierover vragen of wenst u advies over uw specifieke situatie? We staan voor u klaar.
