Grondwettelijk Hof doet uitspraak over gunstregime familiale vennootschappen

Vastgoed op de balans doorn in het oog van Vlabel

Het gunstregime is pas aan zet voor familiale vennootschappen met een reële economische activiteit. Vlabel houdt vennootschappen met vastgoed op de balans goed in het oog. De Vlaamse Belastingdienst is van oordeel dat het gaat om privévermogen.Bovendien kan het beheer van vastgoed geen economische activiteit zijn. Worden de aandelen van deze vennootschappen bij dood (erfenis) of bij leven (schenking) overgedragen, dan weigert Vlabel vaak de toepassing van het gunstregime.

Het Grondwettelijk Hof heeft zich gemengd in de debatten met een voor de belastingplichtige gunstige uitspraak over de aandelen van een slagersvennootschap. Die had verschillende panden in het bezit die niet voor de slagersactiviteit gebruikt werden. Deze uitspraak deed al heel wat stof opwaaien en wordt al eens uit de context getrokken. Daarom lichten we graag de precieze impact toe.

Weerlegbaar vermoeden van niet-activiteit

De gunstregeling voor de overdracht van familiale vennootschappen bevat een vermoeden van niet-activiteit. Als een vennootschap veel vastgoed op haar balans heeft staan en weinig personeel, wordt ze geacht geen activiteit te hebben. Dat vermoeden is echter weerlegbaar. In principe kan men een tegenbewijs leveren door aan te tonen dat de vennootschap toch een reële economische activiteit heeft. En dat hoewel er veel vastgoed en weinig personeel op de balans staat. Volgens Vlabel kan men dat tegenbewijs niet leveren als de vennootschap vastgoed op haar balans heeft staan dat niet gebruikt wordt voor de activiteit zelf. Het zogenaamde ‘privévastgoed’.

Verloop van de rechtszaak

In de casus voor het Grondwettelijk Hof baatte de vennootschap een slagerij uit en kweekte ze haar eigen dieren. Daarnaast had de vennootschap ook een appartementsgebouw en een woonhuis in haar bezit. Door dat vastgoed voldeed de vennootschap niet aan de parameters en werd ze vermoed geen economische activiteit te hebben. Aangezien het vastgoed niet volledig gebruikt werd voor de slagerij, aanvaardde Vlabel geen tegenbewijs. De kinderen die de aandelen erfden, moesten daarop dus tot 27% erfbelasting betalen, in plaats van 3% onder het gunstregime.

Aangezien de vennootschap wel degelijk een economische activiteit had, namelijk de uitbating van een slagerij en het kweken van dieren, gingen de erfgenamen niet akkoord met dit standpunt. Er was wel sprake van een vennootschap met een economische activiteit. Eenvoudig gesteld konden de klanten elke dag in de slagerij hun boodschappen doen. Hoe kon de Vlaamse Belastingdienst dan hardmaken dat er geen economische activiteit in deze vennootschap aanwezig was?

Eerst werd de zaak voor de rechtbank van eerste aanleg in Gent gebracht, die de belastingplichtige gelijk gaf. Ook het hof van beroep in Gent trad middels een tussenarrest (nog geen eindarrest) de belastingplichtige bij. Vlabel riep echter de ongrondwettelijkheid van het decreet in waardoor het Hof de zaak doorverwees naar het Grondwettelijk Hof.

Wat heeft het Grondwettelijk Hof precies gezegd?

In het tussenarrest van het Gentse hof van beroep werden een aantal eerder technische vragen gesteld aan het Grondwettelijk Hof. Het hof van beroep bevestigt in haar tussenarrest dat vennootschappen met een economische activiteit die ook privévastgoed op hun balans hebben staan volledig onder het gunstregime kunnen vallen. Bijgevolg kunnen ze volledig aan 3% vererfd (of aan 0% geschonken) worden. Is het dan een schending van het gelijkheidsbeginsel dat mensen die hun activiteit uitoefenen in een vennootschap en niet in een gewone eenmanszaak, of mensen die hun privévastgoed in een aparte vennootschap hebben opgebouwd, voor dat vastgoeddeel niet kunnen genieten van het gunstregime?

Het Grondwettelijk Hof ziet daar geen probleem in. Het Hof stelt dat de decreetgever zelf kon kiezen hoe hij de gunstregeling voor familiale vennootschappen wilde opmaken. Die koos er uitdrukkelijk voor om het privévastgoed in een familiale vennootschap met een economische activiteit niet uit te sluiten van het gunstregime.

Ten slotte kan Vlabel volgens het Hof nog altijd fiscaal misbruik inroepen als de belastingdienst van oordeel is dat de inbreng van het vastgoed in de vennootschap met een economische activiteit indruist tegen het doel van de wet.

Het Grondwettelijk Hof besluit dus dat er geen schending is en verwijst de zaak terug naar het hof van beroep in Gent.

Welke lessen trekken uit het arrest?

De impact van deze uitspraak gaat vooral over het tegenbewijs en de ongelijkheid tussen familiale vennootschappen met vastgoed en eenmanszaken met vastgoed die worden overgedragen naar de volgende generatie. Die impact is niet te onderschatten en leert ons onder meer het volgende:

• Als een familiale vennootschap met een economische activiteit, zoals een slagerij, ook privévastgoed op haar balans heeft staan, doet dat geen afbreuk aan het feit dat de volledige vennootschap onder het gunstregime valt.
• Als Vlabel van oordeel is dat het niet correct is dat de aandelen vererfd worden onder het gunstregime, kan de belastingdienst nog altijd aantonen dat de inbreng van deze onroerende goederen in de vennootschap fiscaal misbruik was. Deze piste had Vlabel niet bewandeld, maar mogelijk zal ze die na dit arrest verder bekijken.
• Het Grondwettelijk Hof legt de bal uitdrukkelijk in het kamp van de decreetgever. Als die privévastgoed in een vennootschap wenst uit te sluiten van het gunstregime, zal de decreetgever het regime moeten hervormen.

Wat moeten vastgoedvennootschappen onthouden?

In de praktijk is er nogal wat discussie over de toepassing van het gunstregime op de zogenoemde ‘echte vastgoedvennootschappen’. Dat zijn vennootschappen die als activiteit de verhuur of de aan- en verkoop van vastgoed hebben. Vlabel oordeelt vaak dat dergelijke vastgoedactiviteiten geen reële economisch activiteit zijn. Het hof van beroep in Gent heeft nochtans al in twee arresten bevestigd dat het actieve beheer van vastgoed wel degelijk een economische activiteit kan zijn.

Voor het Grondwettelijk Hof lag echter een andere discussie op tafel. Kan een vennootschap met een andere activiteit, zoals een slagerij, die eveneens vastgoed op de balans heeft staan, genieten van het gunstregime? Het Grondwettelijk Hof moest zich dus niet uitspreken over die ‘echte’ vastgoedactiviteiten. Vlabel stelde nochtans in veel discussies over deze echte vastgoedvennootschappen, dat ze de uitspraak van het Grondwettelijk Hof zou afwachten vooraleer ze een standpunt zou innemen.

Het arrest van het Grondwettelijk Hof is wel belangrijk voor de discussie omtrent het tegenbewijs. Nu het Hof geen ongrondwettelijkheid ziet, zal Vlabel deze dossiers terug moeten oppikken. De vraag rest of Vlabel dan de rechtspraak van het hof van beroep in Gent zal volgen. Die stelt duidelijk dat actieve vastgoedactiviteiten wel degelijk een reële economische activiteit kunnen zijn.

Hervorming wellicht op komst

Het Grondwettelijk Hof heeft in haar arrest uitdrukkelijk de bal in het kamp van de decreetgever gelegd. Sinds deze uitspraak verschenen er verschillende – vaak ongenuanceerde en juridisch betwistbare – artikelen in de nationale pers over het gunstregime voor familiale vennootschappen. Met de aankomende verkiezingen wijzen alle pijlen in de richting van een hervorming. Het is geen toeval dat er op 29 maart 2023 al een decreetvoorstel tot hervorming van de gunstregeling voor familiale vennootschappen is ingediend. In dat voorstel wil men de overeenstemmende waarde van onroerende goederen die hoofdzakelijk voor private bewoning dienen en de passief belegde activa uitsluiten van het gunstregime.

Als u denkt aan het plannen van de aandelen van uw vennootschap met vastgoed op de balans, lijkt het ons wel aangewezen om deze analyse nu al te maken. Het is immers duidelijk dat er wijzigingen op komst zijn.