Aller au contenu principal
#Tax Law #Estate planning

Plan de gestion patrimoniale doit prévoir marge de manœuvre

Mardi 27/04/2021
vermogensplan

La planification patrimoniale jalonne souvent un beau parcours bien tracé en ce qui concerne la transmission d’une entreprise à la génération suivante. C’est très bien, mais veillez à prévoir une marge.

En effet, la réalité prend parfois un tour différent, ce qui peut avoir des conséquences pour le moins désagréables. Comment prévoir une marge dans votre plan de gestion patrimoniale en cas d’imprévu ?

Un parcours tout tracé à l’épreuve de la réalité

L’histoire de Filip et Mia

Filip et son épouse Mia sont des entrepreneurs passionnés. Ils ont fondé il y a 30 ans une entreprise spécialisée dans les logiciels informatiques sécurisés, l’une des premières en Belgique. Un choix qui s’est avéré le bon : l’entreprise est aujourd’hui un acteur mondial dans le domaine de la cybersécurité. Tim, leur fils unique, est également actif dans l’entreprise, où il occupe un poste de direction. Le moment est venu d’établir un plan de gestion patrimoniale.

Un plan de gestion patrimoniale bien intentionné

Maintenant qu’ils ont atteint un certain âge, Filip et Mia souhaitent profiter d’une retraite bien méritée dans leur maison de campagne à la côte. Ils n’ont toutefois pas l’intention de céder leur activité. Tim prendra le relais. Pour confirmer leur confiance en Tim, Mia et Filip lui cèdent leurs parts, mais sous réserve d’usufruit. De cette façon, ils exercent encore un certain contrôle, ce qui les rassure financièrement.

La question à 10 millions

Mais moins d’un an après la donation, l’entreprise familiale est approchée par un géant américain de l’informatique et des logiciels qui convoite l’entreprise familiale belge, laquelle s’inscrit parfaitement dans son plan stratégique. Celui-ci veut absolument reprendre l’entreprise belge et est prêt à payer 10 millions d’euros pour cela.

Différences de vue

Filip et Mia n’hésitent pas une seconde : c’est une occasion unique qu’ils ne veulent pas manquer. Mais à leur grande surprise, Tim voit les choses différemment. Il s’oppose par principe aux grands acteurs américains qui, selon lui, monopolisent le marché et l’assèchent au seul profit des « gros poissons ». Au désarroi de ses parents, Tim refuse de vendre ses parts, qu’il possède en nue-propriété depuis la donation.

Rien à faire ?

Filip et Mia décident de demander conseil. Se peut-il que les parts qu’ils ont uniquement cédées en nue-propriété à leur fils ne puissent pas être vendues simplement parce que celui-ci n’est pas d’accord ? C’est malheureusement le cas. La ventede parts nécessite à la fois le consentement des usufruitiers et du nu-propriétaire. Sans l’accord de Tim, pas de vente…

Mais peut-être existe-t-il des moyens de révoquer ou dissoudre la donation ? Encore une fois, la réponse n’est pas celle que Filip et Mia espéraient. Une donation aux enfants est définitive et irrévocable.

Filip et Mia ne comprennent pas. Ils n’avaient jamais envisagé un tel scénario. Et s’ils l’avaient su, ils n’auraient sans doute pas effectué la donation...

La société de droit commun comme instrument de contrôle

Malheureusement, l’histoire – fictive – de Filip et Mia se produit plus souvent qu’à son tour dans la réalité. Cela ne signifie pas pour autant que rien ne peut être fait pour éviter une situation aussi pénible. Une solution relativement simple et pratique consiste à prévoir une société de droit commun comme instrument de contrôle.

Avant de céder directement leurs parts à Tim, Filip et Mia peuvent par exemple choisir de placer les parts de l’entreprise familiale dans une société de droit commun belge, une société sans personnalité juridique. En échange de leur contribution, Filip et Mia reçoivent des parts dans la société de droit commun, qu’ils cèdent en nue-propriété à leur fils Tim. Eux-mêmes demeurent usufruitiers.

La solution réside dans les statuts de la société de droit commun. Filip et Mia sont désignés gérants de la société. À ce titre, ils peuvent vendre les actifs de la société, à savoir les parts apportées à l’entreprise familiale, dans la mesure bien sûr où la chose est dans l’intérêt de la société. En tant que gérants de l’entreprise, ils peuvent donc décider de vendre en cas d’offre publique d’achat élevée, compte tenu de la plus-value attendue.

Ils ont également, en tant qu’usufruitiers, droit au produit des biens de la société. Il peut s’agir d’un dividende distribué par l’entreprise familiale sous-jacente, ou encore des plus-values réalisées lors de la vente de l’entreprise familiale. La chose doit toutefois être expressément prévue par les statuts de la société et l’acte de donation.

En matière de planification patrimoniale et successorale, il importe de regarder de l’avant, mais aussi de prévoir une marge en cas d’imprévu. Une bonne préparation est cruciale. N’hésitez pas à faire appel à nos experts en planification successorale. Ceux-ci se feront un plaisir d’aborder avec vous les différentes possibilités.

Dat is prima, maar zorg wel dat er marge is. Want de realiteit pakt soms anders uit en dat kan onaangename gevolgen hebben. Hoe laat u ruimte voor onvoorziene toekomstige wijzigingen in uw vermogensplan?

Het uitgestippelde pad versus de realiteit

Het verhaal van Filip en Mia

Filip en zijn echtgenote Mia zijn gepassioneerde ondernemers. 30 jaar geleden startten zij een bedrijf gespecialiseerd in beveiligende computersoftware als een van de eersten in België. Een erg goede zet zo bleek. Vandaag zijn ze een wereldspeler in het domein van de computer- en internetbeveiliging. Ondertussen is ook hun enige zoon Tim actief in de zaak als bestuurder. Tijd voor een vermogensplan.

Een goed bedoeld vermogensplan

Nu Filip en Mia op leeftijd zijn, willen ze van hun welverdiende pensioen genieten vanuit hun buitenverblijf aan de kust. Hun zaak geven ze echter niet uit handen. Tim neemt de leiding over. Om het vertrouwen in Tim te bevestigen, schenken Filip en Mia hem hun aandelen, zij het met voorbehoud van vruchtgebruik. Zo houden zij de touwtjes nog wat in handen en het stelt hen financieel gerust.

De vraag van 10 miljoen

Maar nog geen jaar na de schenking wordt het familiebedrijf benaderd door een Amerikaanse computer- en software gigant die zijn zinnen heeft gezet op de Belgische onderneming. Het familiebedrijf past perfect in hun strategisch plan. Ze willen absoluut het Belgisch bedrijf overnemen en zijn bereid daar 10 miljoen euro voor te betalen.

Uiteenlopende visies

Filip en Mia twijfelen geen seconde: dit is een unieke kans die ze niet willen missen. Maar tot hun grote verbazing ziet Tim het anders. Hij is principieel gekant tegen grote Amerikaanse spelers, die volgens hem de markt monopoliseren en uitpersen zodat uiteindelijk enkel ‘de groten’ overblijven. Tim is tot groot ongeloof van zijn ouders niet bereid zijn aandelen, die hij in blote eigendom bezit na de schenking, te verkopen.

Niets aan te doen?

Filip en Mia besluiten advies in te winnen. Het kan toch niet dat de aandelen waarvan ze uitsluitend de blote eigendom schonken aan hun zoon niet verkocht kunnen worden enkel en alleen omdat hij niet akkoord gaat? Helaas, kan dat wel. Voor de aandelenverkoop is zowel de instemming van de vruchtgebruikers als van de blote eigenaarvereist. Zonder instemming van Tim, geen verkoop…

Maar misschien zijn er mogelijkheden om de schenking te herroepen of te ontbinden? Opnieuw is het antwoord niet waar Filip en Mia op hoopten. Een schenking aan kinderen is definitief en niet herroepbaar.

Vol onbegrip blijven Filip en Mia achter. Hier hadden ze nooit over nagedacht. En mochten ze dat geweten hebben, dan zouden ze de schenking misschien helemaal niet hebben gedaan...

De maatschap als controlevehikel

Het fictieve verhaal van Filip en Mia komt helaas meer dan eens voor in de praktijk. Dat betekent echter niet dat zo’n penibele situatie niet voorkomen kan worden. Een vrij eenvoudige en praktische oplossing is de tussenvoeging van de maatschap als controlevehikel.

Vooraleer de aandelen rechtstreeks te schenken aan Tim, zouden Filip en Mia er bijvoorbeeld voor kunnen kiezen de aandelen van de familieonderneming onder te brengen in een Belgische maatschap, een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid. In ruil voor hun inbreng ontvangen Filip en Mia aandelen van de maatschap, die zij in blote eigendom schenken aan hun zoon Tim. Zelf blijven ze vruchtgebruikers.

De oplossing ligt in de statuten van de maatschap. Daarin worden Filip en Mia benoemd als zaakvoerders van de maatschap. In die hoedanigheid kunnen zij de activa van de maatschap verkopen, nl. de ingebrachte aandelen van het familiebedrijf. Uiteraard voor zover dat in het belang is van de maatschap. Als zaakvoerders van de maatschap kunnen ze bij een hoog overnamebod, gezien de verwachte meerwaarde, dus beslissen tot verkoop.

Daarenboven hebben zij als vruchtgebruikers recht op de opbrengsten van de maatschapsgoederen. Dat kan een uitgekeerd dividend van het onderliggende familiebedrijf zijn, maar ook de gerealiseerde meerwaarde naar aanleiding van een verkoop van het familiebedrijf. Zowel de statuten van de maatschap als de schenkingsakte moeten dat wel uitdrukkelijk voorzien.

Bij vermogens- en successieplanning is het belangrijk vooruit te kijken, maar toch ook ruimte te voorzien voor onverwachte wendingen. Een goede voorbereiding is cruciaal. Aarzel niet om onze experten van Estate Planning in te schakelen. Zij bespreken met plezier de mogelijke opties.

Contactez l'un de nos avocats

Dirk De Groot

Dirk De Groot

Partner - Avocat

Contactez